Pielęgnacja skóry dziecka

Kiedy dziecko przychodzi na świat, wydostaje się ze sterylnego środowiska, w którym dotąd funkcjonowało. Skóra malucha jest wówczas bardzo cienka, wrażliwa i nie chroni go tak skutecznie przed czynnikami zewnętrznymi, jak skóra osoby dorosłej. Substancje, które nie oddziałują negatywnie na dorosłych, bardzo łatwo mogą podrażniać wrażliwą skórę dziecka. Wyobraźmy sobie, że nasze dziecko w pierwszym roku życia zostanie wykąpane ponad 200 razy, a pieluszkę zmienimy mu ponad 2000 razy. Cienka, delikatna skóra malucha szybko ulega podrażnieniom, a przyczyniają się do tego czynniki atmosferyczne – wiatr, słońce, mróz, błędy w pielęgnacji, mechaniczne otarcia naskórka i stany zapalne związane z odparzeniami. 

Strukturę właściwą dla skóry dojrzałej, dziecko zyskuje około 4 roku życia. W tym wieku ma ona znacznie większe zdolności adaptacyjne i odporność, co przekłada się na zimowe wojaże i spacery, a także bardziej swobodny kontakt ze słońcem. Pamiętajmy jednak, aby przy ekspozycji słonecznej dziecka stosować zasady zdrowego korzystania ze słońca i nie dopuścić do poparzeń. Podobnie w czasie mroźnej zimy, kremu ochronnego potrzebuje nie tylko dziecko, ale my także. 

Co powinniśmy wiedzieć o skórze naszego dziecka? 

• nie posiada szczelnej bariery hydrolipidowej, co czyni ją podatną na agresywne oddziaływanie czynników zewnętrznych, takich jak: wiatr, słońce i mróz
• przez pierwsze tygodnie życia ma mniej kwaśny odczyn, a brak w pełni wykształconych mechanizmów obronnych zwiększa podatność na zakażenia grzybicze i bakteryjne
• w skórze noworodków i niemowląt znajduje się znacznie mniej niż u dorosłych gruczołów potowych i pracują mniej efektywnie, dlatego dzieci są tak podatne na przegrzanie i mają trudności z adaptacją do wysokich temperatur
• stosunek powierzchni skóry do masy ciała dziecka jest znacznie większy niż u dorosłego, dlatego maluszki tracą przez skórę więcej wody ustrojowej niż dorośli, ich skóra szybciej pochłania ciepło i szybciej się wychładza
• skóra niemowlęcia traci więcej wody z powierzchni naskórka niż skóra osoby dorosłej, przez co łatwiej dochodzi do przesuszenia

Podstawowym celem pielęgnacji skóry niemowlęcia jest jej nawilżenie i niedopuszczenie do podrażnień. Podrażnienia pojawiają się w wyniku zbyt długiego kontaktu skóry dziecka z mokrą lub zabrudzoną pieluszką. Na skórze malucha, słabo przecież chronionej, bardzo często pojawiają się wówczas pęcherzyki i silne zaczerwienienie. Pamiętajmy, że w fałdach skórnych maleństwa gromadzi się dużo wilgoci, co sprawia, ze podrażnienia mogą pojawić się bardzo szybko. Wówczas do pielęgnacji miejsc podrażnionych warto ograniczyć używanie nawilżających chusteczek, a do mycia dziecka użyć naturalnego mydła bez dodatków, nie zapominając o kremie na odparzenia i wietrzeniu skóry dziecka. Leżenie bez pieluszki przez kilkanaście minut dziennie ma dobroczynny wpływ na skórę. 

Najczęstsze błędy, które pogarszają stan skóry dziecka: 

• niewłaściwy ubiór dziecka: syntetyczne, nieprzewiewne tkaniny, utrudniające odprowadzanie ciepła, tkaniny mechanicznie drażniące skórę (np. wełna), metalowe zapinki w ubrankach (mogą powodować alergie), zbyt ciasne ubranka (body, śpiochy).
• zbyt wysoka temperatura otoczenia, która powoduje przegrzanie organizmu, co owocuje potówkami, podrażnieniami między fałdami skórnymi.
• używanie kosmetyków przeznaczonych dla osób dorosłych, które drażnią skórę dziecka. 
• zbyt częste (częściej niż raz na dobę) kąpiele – mogą przesuszać i podrażniać skórę. 
• produkty zawierające antyseptyki (antybakteryjne), używane do pielęgnacji zdrowej skóry dziecka, mogą stać się przyczyną podrażnień i reakcji alergicznych. 

Jak dbać o skórę dziecka?

Kąpiel

Kąpanie niemowląt wymaga uważności i zastosowania kilku prostych zasad. Starsze dziecko, które zaczęło już samodzielnie siadać, może znacznie czynniej uczestniczyć w kąpieli i bawić się w wodzie, jednak nie zapominajmy o zasadach bezpieczeństwa i nigdy nie zostawiajmy dziecka w czasie kąpieli samego.
Pierwsza kąpiel noworodka to zwykle duży stres dla rodziców. Aby nie przysparzała nam zmartwień, powinna być wykonana sprawnie, bez narażania maleństwa na wychłodzenie. Konieczne jest zadbanie o odpowiednią temperaturę pomieszczenia, w którym kąpiemy malucha – im mniejsza masa ciała i młodszy dzidziuś, tym szybciej może dojść do wychłodzenia. Gdy skóra jest mokra woda szybko z niej odparowuje, przez co błyskawicznie ciepło. Warto mieć przygotowany ciepły ręcznik lub szlafroczek, dzięki czemu uchronimy dziecko przed wychłodzeniem. 

Noworodek i niemowlę wymaga podtrzymywania w czasie mycia, więc kiedy włożymy dziecko do wanienki, podtrzymujemy mu ręką plecki, barki i główkę, utrzymując górną część ciała wyżej niż nóżki. Drugą ręką myjemy i opłukujemy maluszka. Woda w wanience powinna przykrywać dziecko do połowy i zawsze pamiętajmy, że główka powinna być nad powierzchnią wody. 
Gdy nasza wanienka nie ma wewnątrz wypukłości antypoślizgowych, warto położyć na dnie zwykłą tetrową pieluszkę, którą łatwo później wyprać i wysuszyć. Gdy używamy mat lub wkładek do wanienki, zawsze powinny być przedtem czyste i suche. 

Myjka nie jest niezbędna do mycia dziecka. Unikajmy gąbek i myjek, które mogą być źródłem bakterii, ponieważ nie wysychają zwykle dokładnie. Gdy chcemy używać myjek, powinny być łatwe do prania i suszenia. 

Temperatura 

Kąpiel dziecka powinna odbywać się w wodzie o temperaturze 33—34°C. Jeżeli nie mamy termometru, zanurzamy w wodzie przedramię lub łokieć, skóra w tym miejscu jest delikatna i odczuwa ciepło podobnie do skóry na ciele dziecka. Gdy po zanurzeniu przedramienia woda nie jest gorąca ani zbyt chłodna, możemy zanurzyć w niej dziecko. 
Po wyjęciu dziecka z wanienki owijamy dzidziusia ciepłym ręcznikiem i dobrze osuszamy. Pamiętajmy o skórze w skórnych fałdkach. 

Jak pielęgnować włosy małego dziecka?

W okresie niemowlęcym i do około drugiego roku życia, dziecko nie ma zwykle jeszcze lwiej czupryny, zwykle włosków jest niewiele lub są tak delikatne i miękkie, że nie sprawiają żadnych trudności w czasie rozczesywania. Specjalne szampony nie będą tutaj więc potrzebne, wystarczy naturalne mydło lub płyn do kąpieli, w którym kapiemy maluszka. Gdy główka nie poci się intensywnie i nie ma innych wskazań, aby główkę myć częściej, włosy dzidziusia można myć 1-2 razy w tygodniu. 

Te same zasady obowiązują przy obfitszym owłosieniu, które zdarza się u niektórych noworodków.

Jak często kąpać?

Większe dzieci – stosownie do sytuacji. Gdy zaczynają samodzielnie jeść, są upały i często bawią się w piaskownicy – codzienna kąpiel jest wówczas niezbędna. Niemowlęta - nie częściej niż raz dziennie. A najlepiej trzy razy w tygodniu. Jednak w dzień, kiedy nie kąpiemy naszego dzidziusia, warto zwilżonym miękkim ręcznikiem przemyć miejsca, gdzie zbiera się wilgoć i mogą się potencjalnie pojawić odparzenia i dobrze je osuszyć. Żadne chusteczki pielęgnacyjne nie zastąpią tego zabiegu. Również kiedy skóra dziecka się odparza, nie używajmy przy jego przewijaniu nawilżanych chusteczek. Są wygodne, ale w tej trudnej sytuacji, aby podrażnienia szybciej się goiły, lepiej użyć naturalnego mydła i wody. Dobrze skórę osuszyć i zaaplikować produkt na odparzenia. 

Kosmetyczka malucha

Tutaj najważniejsza jest jakość i zdrowie skóry naszego dziecka. Aromaty, wygląd czy kolorowa pianka nie powinny decydować o wyborze kosmetyków. Skład jest podstawą: bez pochodnych ropy, parabenów i środków silnie drażniących. Powinniśmy używać produktów dostosowanych do wieku dziecka. Kosmetyki dla starszych dzieci lub dorosłych nie sprawdzą się u niemowląt, a mogą zafundować niepotrzebne cierpienie naszemu dziecku (wysypka, świąd). 

Co powinno znaleźć się w kosmetyczce naszego malucha?

• krem na ciemieniuchę – zmiękcza naskórek, dzięki czemu dużo łatwiej i przede wszystkim bezboleśnie można usunąć łuski z główki dziecka. Warto także używać szczotki do skóry z ciemieniuchą.
• krem na odparzenia – zmniejsza zaczerwienienia, koi skórę – stosujemy gdy skóra dziecka tego potrzebuje. Większe dzieci rzadko miewają odparzenia, jednak u niemowląt zdarza się to często. Trzymajmy po prostu rękę na pulsie i gdy zauważymy podrażnienie – natychmiast działajmy.
• łagodny płyn i szampon do kąpieli 2 w 1 lub naturalne mydło – do używania w czasie każdej kąpieli i do mycia włosów.
• olejek do kąpieli– gdy skóra dzidziusia nie wymaga dodatkowego natłuszczania, olejek do kąpieli skróci toaletę dziecka. 
• oliwka lub olejek do ciała– aplikuje się je w fałdach skórnych lub na całe ciało, gdy skóra tego potrzebuje.
• ochronny krem na zimę.

Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba skóry o alergicznym podłożu, występująca najczęściej u noworodków i niemowląt poniżej 12 miesiąca życia. I choć najczęściej dotyka ona dzieci, nie znaczy to, że osoby w każdym wieku nie mogą się zmagać z jej przykrymi objawami. 

U niemowląt AZS objawia się stanami zapalnymi na twarzy, dłoniach, karku i szyi, a czasem także na łokciach, kolanach i nadgarstkach. Skóra się łuszczy, swędzi, widoczne są zaczerwienienia.

Co powinno zwrócić nasza uwagę?

•  suchość i świąd skóry,
• zmiany skórne w postaci grudek, pęcherzyków i nadżerek
• łuszczenie skóry
• rogowacenie okołomieszkowe,
• zapalenie czerwieni wargowej, które może wyglądać jak sucha skóra wokół ust i na wargach,    
• wyraźne ogniska rumieniowe z widocznymi granicami,
• nawracające zapalenie spojówek.
• czerwone, wyglądające jak polakierowane, policzki

Jeżeli zauważymy takie zmiany u siebie lub swojego dziecka, koniecznie powinniśmy zasięgnąć porady lekarskiej i rozpocząć leczenie, gdy diagnoza się potwierdzi. Chorujące na AZS niemowlę może być płaczliwe, niecierpliwe, mieć problemy ze snem. 

Leczenie opiera się na łagodzeniu dolegliwości poprzez odpowiednią pielęgnację skóry, farmakologicznie i dietą.    

Literatura:

„Pierwsze 2 lata życia dziecka” - przewodnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna. 

„Moje dziecko. Poradnik dla rodziców. Od ciąży do trzeciego roku życia”